Η 20 Μαιού έχει καθιερωθεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως μία μέρα αφιερωμένη στις μέλισσες και στους υπόλοιπους επικονιαστές. Σκοπός είναι η ευαισθητοποίηση σχετικά με σχετικά με τη σημασία των επικονιαστών, τις απειλές που αντιμετωπίζουν και τη συμβολή τους στη βιώσιμη ανάπτυξη.
Όταν τα ζώα και τα έντομα μαζεύουν τη γύρη των λουλουδιών και την μεταφέρουν, επιτρέπουν στα φυτά, πολλά εκ των οποίων αποτελούν τροφή, να αναπαραχθούν. Τα πουλιά, τα τρωκτικά, οι πίθηκοι, ακόμη και οι άνθρωποι συμβάλουν στην επικονίαση, αλλά οι πιο συνηθισμένοι επικονιαστές είναι τα έντομα και μεταξύ αυτών, οι μέλισσες. Σχεδόν το 90% των άγριων ανθοφόρων φυτών στον κόσμο εξαρτώνται από την επικονίαση μαζί με περισσότερο από το 75% των παγκόσμιων καλλιεργειών τροφίμων.
Η σημασία των μελισσών στο οικοσύστημα
Οι μέλισσες αποτελούν ιδιαίτερης σημασίας επικονιαστές. Συμβάλουν τόσο οικολογικά όσο και οικονομικά στη βιωσιμότητα του συστήματος παραγωγής τροφής. Μάλιστα, περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων εξαρτάται από τις μέλισσες. Πέρα όμως από τα καλλιεργήσιμα φρούτα και λαχανικά που μπορεί να σκέφτεται κανείς, οι μέλισσες είναι υπεύθυνες για την παραγωγή πολλών σπόρων, ξηρών καρπών, μούρων και φρούτων, τα οποία χρησιμεύουν ως πηγή τροφής ζωτικής σημασίας για τα άγρια ζώα. Ακόμα και οι ίδιες οι μέλλισες, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της τροφικής αλυσίδας. Πολλές αράχνες, έντομα και τουλάχιστον 24 είδη πουλιών, έχουν τις μέλλισες ως βασικό είδος τροφής. Επιπλέον, μην ξεχνάμε και την παραγωγή μελιού που οφείλουμε στις μέλλισες, ένα προϊόν υψηλής διατροφικής αξίας, το οποίο οι άνθρωποι καταναλώνουν και χρησιμοποιούν σε ποικίλες εφαρμογές, από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Συμπεραίνεται λοιπόν, ότι οι μέλισσες είναι κριτικής σημασίας για την βιοποικιλότητα του οικοσυστήματος. Δυστυχώς, οι πληθυσμοί των μελισσών μειώνονται με πολύ γρήγορους ρυθμούς, εξαιτίας διαφόρων ανθρωπογενών απειλών. Κάποιοι από τους κίνδυνους παρουσιάζονται παρακάτω:
1. Αστικοποίηση
Η καταστροφή και ο κατακερματισμός των φυσικών οικοτόπων λόγω της αστικοποίησης και η αποψίλωση των δασών, έχουν περιορίσει τους διαθέσιμους πόρους τροφής και διαβίωσης των μελισσών, δυσκολεύοντας έτσι την επιβίωση τους.
2. Χρήση φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων
Οι μέλισσες εκτίθενται στις επιβλαβείς χημικές ουσίες που περιέχουν τα φυτοφάρμακα, μέσω της άμεσης επαφής τους με τα φυτά ή μέσω της μολυσμένης γύρης και του νέκταρ. Οι ουσίες αυτές μπορούν να βλάψουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα, την ικανότητα πλοήγησης και την αναπαραγωγή τους, καθιστώντας τις έτσι πιο ευάλωτες σε ασθένειες και και απειλώντας άμεσα την επιβίωσή τους.
3. Κλιματική αλλαγή
Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής τα κλιματικά μοντέλα και μοτίβα έχουν μεταβληθεί. Ως αποτέλεσμα, διαταρράσεται ο φυσικός συγχρονισμός ανάμεσα στην άνθιση των ανθοφόρων φυτών και την εμφάνιση των μελισσών. Καθώς οι μέλισσες βασίζονται στη διαθεσιμότητα νέκτρα και γύρης, η διατροφή τους και η διαδικασία αναζήτησης τροφής επηρεάζεται άμεσα.
Επίσης η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει στην εμφάνιση συχνότερων ακραίων καιρικών φαινομένων, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν επίσης τους πληθυσμούς των μελισσών.
4. Μονοκαλλιέργεια και Έλλειψη βιοποικιλότητας
Ο όρος μονοκαλλιέργεια, αναφέρεται σε μία γεωργική πρακτική, ευρέως διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια, κατά την οποία καλλιεργείται μόνο ένα είδος, σε μεγάλη έκταση. Με αυτόν τον τρόπο όμως μειώνεται η ποικιλία των ανθοφόρων φυτών που είναι διαθέσιμα στις μέλισσες. Ως άμεση συνέπεια, η έλλειψη βιοποικιλότητας στη διατροφή τους, μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό τους σύστημα και να επηρεάσει τη γενικότερη υγεία των πληθυσμών των μελισσών
5. Γενετικοί παράγοντες
Οι πρακτικές αναπαραγωγής που στοχεύουν σε μέλισσες με συγκεκριμένα επιθυμητά χαρακτηριστικά, όπως η αυξημένη παραγωγή μελιού ή η υπάκουη συμπεριφορά, έχουν οδηγήσει στην απώλεια γενετικής ποικιλότητας των πληθυσμών των μελισσών. Η μειωμένη γενετική ποικιλότητα κάνει τις μέλισσες πιο ευάλωτες σε ασθένειες, παράσιτα και στις διάφορες περιβαλλοντικές αλλαγές.
Βάση όλων των παραπάνω, είναι φανερό ότι η προστασία των μελισσών πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Για να καταλάβουμε μάλιστα πόσο σημαντική είναι η συμβολή τους στον πλανήτη, αρκεί να αναφέρουμε τα λόγια του φυσικού Albert Einstein, όταν είπε ότι εάν οι μέλισσες εξαφανιστούν από την γη, η ανθρωπότητα θα είχε μόνο τέσσερα χρόνια ζωής ακόμα.
Τι μπορεί να κάνεις εσύ;
Μέσα από μικρές πράξεις, μπορείς να συμβάλλεις και εσύ αποτελεσματικά στην προστασία των μελισσών. Μερικά παραδείγματα ακολουθούν παρακάτω:
- Κάνε τον κήπο σου φιλικό προς τις μέλισσες. Επέλεξε λουλούδια και φυτά ποικίλων χρωμάτων, σχημάτων και μεγεθών, ενώ απέφυγε τη χρήση φυτοφαρμάκων και ζιζανιοκτόνων.
- Υποστήριξε τοπικούς παραγωγούς προϊόντων, που εφαρμόζουν βιώσιμες γεωργικές πρακτικές
- Προστάτευσε τις αποικίες άγριων μελισσών όποτε αυτό είναι εφικτό
- Υποστήριξε πολιτικές και κανονισμούς που προάγουν την προστασία των μελισσών και των οικοτόπων τους
- Ευαισθητοποίησε τους γύρω σου για την σημασία των μελισσών και τον κίνδυνο που διατρέχουν. Ο αφανισμός τους μας αφορά όλους!
Δράσεις του Ecotivity: Eco-Seminar “Το Κεφάλαιο της Μέλισσας: Ένας εντυπωσιακός μηχανισμός υπό εξαφάνιση”
Το ECOTIVITY (πρώην Ecotivity School) σε συνεργασία με το The Bee Camp, την πρώτη ελληνική οργάνωση για την προστασία των μελισσών, διοργάνωσαν τον Μάιο του 2021 ένα δωρεάν online εργαστήριο για νέους αφιερωμένο στις μέλισσες και τον πολύτιμο ρόλο τους στο οικοσύστημα. Μπορείς να διαβάσεις περισσότερα για τη θεματολογία του σεμιναρίου στον επόμενο σύνδεσμο: https://ecotivity.gr/2021/06/10/eco-seminar-2-by-the-bee-camp/
Αν θέλεις να ενημερώνεσαι για μελλοντικά Eco-seminars, αλλά και άλλες δράσεις μας, μπορείς μας βρεις σε Facebook, Instagram και LinkedIn!
ΠΗΓΕΣ:
- https://www.un.org/en/observances/bee-day
- https://www.unep.org/news-and-stories/story/why-bees-are-essential-people-and-planet
- https://www.pthomeandgarden.com/5-ways-bees-are-important-to-the-environment/
- https://www.bbvaopenmind.com/en/science/bioscience/consequences-a-world-without-bees/#:~:text=It%20is%20traditional%20in%20any,no%20one%20to%20pollinate%20them
