Οι διχασμοί και τα διλήμματα είναι αγαπημένη μας ασχολία. Πάντα μέσα μας, βρίσκουμε μια προφανή απάντηση για να υπερασπιστούμε. Υπάρχουν όμως ερωτήματα, τα οποία δεν είμαστε απαραίτητα έτοιμοι να απαντήσουμε. Αυτά, μας αφήνουν με την αβεβαιότητα για την επιλογή μας. Τέτοιο ερώτημα είναι και αυτό που θέτουμε τώρα: «Μια ζωή χωρίς κοινωνικά ή χωρίς περιβαλλοντικά προβλήματα;».
Μια ζωή χωρίς κοινωνικά προβλήματα
Ας οραματιστούμε ένα κόσμο που δεν υποφέρει από ανισότητες και κοινωνικά χάσματα. Δεν υπάρχουν μειονότητες ή περιθωριοποίηση ομάδων. Η ίση πρόσβαση στα αγαθά και τις υπηρεσίες είναι δεδομένα για όλους. Οι κοινωνικοί και πολιτικοί θεσμοί είναι άρτια δομημένοι και δεν αποκλείουν κανέναν. Κάθε έκφανση ρατσισμού έχει εξαλειφτεί, όπως και τα στερεότυπα. Οι περιγραφές αυτές, ακόμα και μετά από τόσους αιώνες πολιτισμού και μεταβολών της εικόνας της κοινωνίας, απέχουν πάρα πολύ από την πραγματικότητα.
Ο κόσμος που έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα στηρίζεται διαρκώς στην ύπαρξη ανισοτήτων. Η καταπίεση κοινωνικών ομάδων, έχει θέση σε μεγάλα κομμάτια της ιστορίας μας. Θεωρώντας ότι ο άνθρωπος είναι εγωιστικό ον εκ φύσεως, θα φανούμε πεσιμιστές. Αν χαρακτηρίσουμε εγωισμό την έντονη επιθυμία για αυτοσυντήρηση και επιβίωση, δεν είναι πια τόσο πεσιμιστική αντιμετώπιση.
Σύμφωνα με τον Maslow, ο άνθρωπος ιεραρχεί τις επιθυμίες του θέτοντας ως βάση όσες σχετίζονται με τις βιολογικές του ανάγκες. Η πυραμίδα συνεχίζεται με την ανάγκη για ασφάλεια για ένταξη σε κάποια ομάδα, με την επιζήτηση εκτίμησης και τέλος με την αυτοπραγμάτωση. Μια ζωή χωρίς κοινωνικά προβλήματα συνεπάγεται ότι κάθε άνθρωπος έχει εξασφαλίσει εφόρου ζωής την κάλυψη τουλάχιστον των βασικών αναγκών (επιβίωση, ασφάλεια). Έτσι, όλοι θα προσπαθούν ολοένα και περισσότερο να επιτύχουν την αυτοπραγμάτωση, την προσέγγιση των ανώτερων ιδανικών. Ξανά, ωστόσο, οι ανισότητες και οι συγκρούσεις μπορούν να συγκροτηθούν αφού δεν θα είναι όλοι στο ίδιο επίπεδο της πυραμίδας. Αν έχουμε καταφέρει να καλύψουμε όλες μας τις ανάγκες, δεν θα υπάρχει λόγος να υπάρχουμε σε μια ιδανική κοινωνία, με πανομοιότυπους ανθρώπους.
Ας συλλογιστούμε επίσης, αν έχει επιτευχθεί η ύψιστη προσωπική ολοκλήρωση και η αντιμετώπιση μας ως ανώτεροι οργανισμοί, πώς θα συμπεριφερόμασταν απέναντι στην φύση. Ή, εναλλακτικά, πόσο θα είχαμε εκμεταλλευτεί την φύση, προκειμένου να έχουμε όλα τα τεχνολογικά επιτεύγματα που θα μας βελτίωναν.
Ένας κόσμος χωρίς περιβαλλοντικά προβλήματα
Ας φανταστούμε και πάλι μια άλλη ζωή. Μια ζωή με έλλειψη σε πάσης μορφής ρύπανση. Χωρίς κακώς κείμενα και χαλαρή εφαρμογή του νομικού πλαισίου για το περιβάλλον. Με καθαρή ατμόσφαιρα και υγειές υδάτινο περιβάλλον. Η κλιματική αλλαγή θα έχει τεθεί υπό έλεγχο και οι εποχές θα έχουν θερμοκρασίες και καιρικά φαινόμενα συμβατά με τις περιοχές και το κλίμα τους. Η βιοποικιλότητα δεν θα απειλείται από κανέναν εχθρό. Αντιθέτως, θα προστατεύεται. Κάθε μορφή ζωής χαίρει προστασίας και η διατροφική αλυσίδα δεν δέχεται κακοποιητικές παρεμβάσεις. Η ηθική μόδα – slow fashion είναι ο μόνος τρόπος που δημιουργείται ο ρουχισμός και η υπόδηση. Η επιζητούμενη αειφορία και βιωσιμότητα θα είναι πάγια καθημερινότητα, χωρίς να χρειάζεται η κινητοποίηση και η ανησυχία για την προσέγγιση τους.
Η απαλοιφή των περιβαλλοντικών ζητημάτων είναι ασύμβατη ως τώρα, λόγω πολλών επιλογών της καθημερινότητας μας. Από τη συνεχή χρήση πλαστικών και την μη ανακύκλωση τους, μέχρι τους ρύπους από τα αυτοκίνητα, έχουν αρκετές συνήθειες να αναθεωρήσουμε. Στον ιδεατό κόσμο που οραματιστήκαμε όμως, αυτές οι συνήθειες δεν θα έβλαπταν. Είτε, επειδή θα υπήρχε η λύση για να διαχειριστούμε το αντίκτυπό τους, είτε επειδή θα είχαν αντικατασταθεί από άλλα μέσα. Το περιβάλλον λοιπόν που μας φιλοξενεί, θα ήταν σε αρμονία και ιδανικό για διαβίωση. Το θέμα που θα μας ταλαιπωρούσε τότε, θα ήταν η ανικανότητα να απολαύσουμε τη φύση. Οι ανισότητες και η εκμετάλλευση ορισμένων ομάδων, ήδη τους αποκλείει την πρόσβαση σε αγαθά της φύσης.
Με τις κοινωνικές ανισότητες και τα προβλήματα που θα εξακολουθούσαν να ακολουθούν το ανθρώπινο γένος, δεν θα εκτιμούσαμε την έλλειψη οικολογικών προβλημάτων. Η αντιμετώπιση του περιβάλλοντος ως αναλλοίωτο, θα ήταν επικίνδυνη. Πόσο θα εκτιμούσαμε την φύση και πόσο θα προσπαθούσαμε να συνεχίσουμε την προστασία της αν την είχαμε παραλάβει άθικτη;
Μια προσπάθεια για απάντηση στο δίλημμα
Δυστυχώς, τόσο ο κόσμος χωρίς περιβαλλοντικά προβλήματα, όσο και ένας κόσμος χωρίς κοινωνικά προβλήματα, είναι μια ουτοπία για την σύγχρονη εποχή. Αν είχαμε λύσει τις κοινωνικές παθογένειες, δεν θα είχαμε ένα περιβάλλον κατάλληλο για να έχουμε ποιότητα ζωής. Από την άλλη πλευρά, χωρίς περιβαλλοντικά προβλήματα, θα ήμασταν αγνώμονες και θα αντιμετωπίζαμε ως δεδομένο το περιβάλλον. Πιθανότατα να μας απασχολούσαν περισσότερο τα υπόλοιπα προβλήματα της ζωής μας.
Με μια πιο αισιόδοξη ματιά, μπορεί αυτοί οι κόσμοι να είχαν άλλες διαστάσεις. Χωρίς κοινωνικά προβλήματα, μπορεί να εστιάζαμε στην βελτίωση της σχέσης μας με την φύση. Δίχως τα οικολογικά ζητήματα, η προσοχή μας θα μπορούσε να στραφεί στην βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων. Σε κάθε περίπτωση, η εξάλειψη της μιας ομάδας προβλημάτων συνεπάγεται την στροφή μας στην διόρθωση των υπολοίπων. Και η επιλογή μας θα καθορίζεται, ανάλογα με τα προβλήματα τα οποία υπερισχύουν σε κάθε εποχή και την αξιολόγηση τους από τα προσωπικά μας κριτήρια.
Πιο ενδιαφέρουσα από μια απάντηση θα ήταν η προσπάθεια να τερματίσουμε μια από τις δύο περιπτώσεις, στην πράξη. Τότε ας αρχίσουμε ξανά μια συζήτηση για τον κόσμο που θα έχουμε κληροδοτήσει, εκείνο τον απαλλαγμένο από ότι πλήττει την ζωή τώρα.
Πηγή εικόνας: https://www1.racgp.org.au/newsgp/racgp/racgp-environmental-and-social-governance-investme
